-  Podstawy genetyki  -  Podstawowe kolory  -  Umaszczenia SBT  -
-  Możliwości dziedziczenia  -  Przewidywanie wyników  -

Podstawy genetyki

Geny, allele & loci

Materiał genetyczny zawiera DNA zorganizowane w chromosomy w jądrze komórkowym. Człowiek posiada stosunkowo duże 23 pary chromosomów, podczas gdy pies 39 par mniejszych.
Każdy gen jest kodem mówiącym komórce jak wytworzyć konkretne białko, lub, kiedy i gdzie jakiś gen musi być włączony lub wyłączony.
Każdy z genów znajduje się w stałym miejscu w chromosomie. To określone miejsce nazywane jest locus (jeden „locus”, kilka „loci”).
Zdarza się, że istnieje kilka wariantów jakiegoś genu, a każdy z nich koduje nieznacznie różniące się wersje tego samego białka, a przez to wpływa na charakterystyczne różnice (np. niebieskie lub brązowe oczy). Każdy taki wariant specyficznego genu nazywany jest allelem. Każdy locus ma dwa allele, po jednym na każdym chromosomie w parze, jeden pochodzi od matki, drugi od ojca.

Homozygoty & heterozygoty

Tak więc każdy osobnik ma dwie kopie każdego z genów, jeden allel od matki, drugi od ojca. Posiadane allele mogą być identyczne, ale mogą się też różnić.
Osobnik, który posiada dwa identyczne allele w przypadku tego genu nazywany jest homozygotą.
Osobnik, który ma dwa różniące się allele danego genu nazywany jest heterozygotą.
Osobnik homozygotyczny może przekazać potomstwu tylko jeden rodzaj allela.
Osobnik heterozygotyczny może przekazać potomstwu jeden z dwóch różnych alleli.

Dominujący & recesywny

Te określenia znajdują miejsce w przypadku osobników heterozygotycznych, które mają dwa różne allele w jednym locus.
Allel dominujący góruje nad allelem recesywnym, stąd widzimy efekt działania allela dominującego. Oznacza to, że osobnik, który posiada jeden dominujący i jeden recesywny allel, będzie miał cechy takie same jak osobnik, który ma dwie identyczne kopie alleli dominujących. Inaczej mówiąc heterozygota będzie miała tę samą cechę jak homozygota posiadająca dwa allele dominujące.
Allele dominujące są zapisywane jako wielkie litery (K), podczas gdy allele recesywne małymi literami (k).
Osobnik wykazujący cechy dominujące (np. czarna jednolita szata) może być zarówno homozygota jak i heterozygotą w przypadku tego genu.
Niemożliwe jest określenie tego tylko patrząc na psa. Aby się upewnić należy zrobić badanie DNA.
Czasem patrząc na charakterystyczne cechy rodziców danego psa, można określić czy jest homozygotą dominującą czy heterozygotą. Z drugiej jednak strony pies wykazujący cechy recesywne musi być homozygotą recesywną dla tego konkretnego genu.

Genotyp & fenotyp

Genotyp danego osobnika to jego kod genetyczny z wszystkimi allelami, które posiada.
Fenotyp to cechy widzialne lub mierzalne, takie jak kolor sierści, grupa krwi, itp., powstające jako wynik genotypu.
Osobniki mające te same cechy (ten sam fenotyp) często mogą mieć różne genotypy.
Dwa psy mogą wyglądać identycznie mając ten sam ciemny kolor sierści, ale jeden może być homozygotą dominującą q genotypie posiadać K/K, podczas gdy drugi być heterozygotą i w genotypie posiadać zapis K/k.
Możliwe jest więc określenie tylko fenotypu osobnika, ale nie jego genotypu, co zapisuje się jako K/_. Zapis taki oznacza, że fenotyp psa to czarny jednolity kolor, ale niemożliwe jest określenie czy ten kolor jest efektem homozygoty czy heterozygoty.

Epistaza

Epistaza jest czymś w rodzaju dominacji, ale pomiędzy allelami w różnych loci. Allel w jednym locus jest zależny od innego locus i ten pierwszy wpływa na jego efekty działania.
Allel całkowicie białej sierści jest w epistazie do genów określających inne kolory.
Biała sierść jest spowodowana przez geny, które zapobiegają tworzeniu się pigmentu w ogóle.

Geny się nie mieszają

Bardzo ważne jest, aby pamiętać, że geny się nie mieszają.
Chociaż występują w różnych kombinacjach, pojedyncza jednostka, jaką jest allel jest niezmienna.
Oznacza to, że geny nie zostaną zmienione w wyniku przyszłych kojarzeń – allele pozostaną stałe.
Jedna z najważniejszych zasad, którą trzeba pamiętać, to:
Pies wykazujący cechę recesywną nigdy nie przekaże allelu dominującego swojemu potomstwu.
Pies wykazujący cechę dominującą może, ale nie musi przekazać cechę recesywną swojemu potomstwu.
Oznacza to, że cecha ukryta może nagle pojawić się u potomstwa, choć rodzice jej nie wykazywali.

Tłumaczenie: Dagmara Strumińska-Parulska

-  Podstawy genetyki  -  Podstawowe kolory  -  Umaszczenia SBT  -
-  Możliwości dziedziczenia  -  Przewidywanie wyników  -